Oahppá sámi bajásgeassinvuogi

Slovákialaš Martin Velky fárrii Sápmái ja oahpai sámegiela. Dál vázzá sámi mánáidgárdeoahpaheaddjeoahpu Sámi allaskuvllas.

Čállán ja govven: Niels Ovllá Oskal Dunfjell

Bachelorbargu antropologiijaoahpus Prahas doalvvui Martin Velky Sápmái. Ahte son galggai sámegiela oahppat, sámi mánáidgárdeoahpaheaddjeohppui álgit ja sajáiduvvagoahtit deike, dan ii lean gal govvidan.

 – In dieđusge dieđe maid boahtteáigi buktá, muhto juste dál lean sajáiduvvame Sápmái.  dadjá Martin, gii dábálaččat orru Unjárggas gos bargá sámi mánáidgárddis.

Sámi bajásgeassinvuohki

Martin lea beallemuddui ollen oahpuin. Sullii okte mánus lea deaivvadanvahkku Sámi allaskuvllas. Dalle oažžu friddja barggus ja beassá skuvlabargguide bidjat návccaid.

Son loaktá bures. Sii besset oahppat vuđolaš beliid sámi bajásgeassimis. Dat lea buoremus olles oahpuin su mielas. Oahpus lea sámi perspektiiva ja sámi pedagogihkka guovddážis. Dan ii oččoše gostege eará sajis.

– Sámi mánáidgárdeoahpaheaddjeoahppu lea hui somá. Mii beassat earet eará oahppat duoji ja luođi birra maid. Sistedikšun lea ovdamearkan fáddái mii mis lea leamaš. Dekoloniseren lea fas eará aspeakta, dadjá Martin ja joatká:

– Sámis lea njuolgut eará bajásgeassinvuohki go majoritehtaservodagas. Dát perspektiiva ii leat eará oahppobáikkiin.

Oaččui barggu sámi mánáidgárddis

Dat ahte ieš álggii mánáidgárdeoahpaheaddjeohppui, lei soaittáhagaid duohken. Fargga logi dás ovdal lei studeantan Prahas. Doppe logai antropologiija, ja iežas beroštumiid dihte válljii čállit bachelorčállosa sápmelaččaid ja dáččaid oktavuođa birra Finnmárkkus.

Son háliidii čájehit vuollegašvuođa dutkama oktavuođas, ja nu oahppagođii sámegiela go bođii Finnmárkui. Dárogiela maid oahpai. 2015:s álggii sámegiela álgokursii Sámi allaskuvllas. Jagi maŋŋel manai fas ruoktot Slovákiai, muhto máhcai jođánit.

– Mun ožžon álggos barggu Skáiddis rámbuvrebargin, muhto dan maŋŋel fárrejin Detnui bargat, ovdal go loahpas ožžon barggu mánáidgárddis Unjárggas. Doppe lean dál bargan bealgoalmmát jagi, lohká Martin.

Son lei vajálduhttán olu gielas go bođii fas Sápmái, muhto oahppagođii jođánit fas. Sátnegirjjit ja duođai áŋgiruššan ledje ávkin.

– Mun ohppen álggos sámegiela Guovdageainnus, nu ahte lei veaháš hástalus oahppagoahtit ođđasit ja vel Unjárgga suopmana, boagusta son.

Dál son lea dan mađe sajáiduvvan ahte Unjárgga gávtti vel lea goaruhan alcces. Earet eará Unjárgga sátnejođiheaddji ja gielddadirektevra leaba iluin dán suovvan. Martin jearai lobi.

Son geavaha gávtti vuollegašvuođain.

Ii leat dárbu fárret

Luohttevašvuođa sutnje čájehit Sámi allaskuvllas maid su mielas. Son lea studeantastivrra jođiheaddji nuppi áigodaga jo. Vaikko Guovdageaidnu ii leat stuorámus oahppobáikkiid searvvis, de Martin rámida studeantabirrasa.

– Mis leat liikká olu vejolašvuođat ja fálaldagat dáppe. Earet eará leat Sámi allaskuvllas ja Guovdageainnus astoáiggefálaldagat nu movt valáštallan, duodjeeahkedat, koaralávlun, sosiála lágideamit, luondduávkkástallan jna.

– Mun ávžžuhan ohcat Sámi allaskuvlii ja sámi mánáidgárdeoahpaheaddjeohppui. Dus lea vejolašvuohta ja friddjavuohta ruovttus orrut ja boahtit deaivvadanvahkkuide, mii lea stuora ovdamunnin mu mielas, lohká Martin.

Nubbi ovdamunni leat Sámedikki stipeandaortnegat. Loga eambbo daid birra dás.

Loga eambbo sámi mánáidgárdeoahpaheaddjeoahpu birra ges dás.